เชื้อราบนหนังศีรษะเป็นปัญหาที่หลายท่านกังวลว่า เวลาเราผมร่วง หรือมีรังแค หรือคันหนังศีรษะมากๆ อาการเหล่านี้ มันกำลังบอกเราว่า เรากำลังเป็นเชื้อราที่หนังศีรษะ หรือเราเป็นโรคกลากหรือเปล่านะ บทความนี้จะมาอธิบาย ว่าเชื้อราบนหนังศีรษะ คืออะไร มีอาการอย่างไร และแนะนำการรักษาเบื้องต้นให้ผู้อ่านได้เข้าใจ เรื่องเชื้อราบนหนังศีรษะมากขึ้นค่ะ
เชื้อราบนหนังศีรษะ (Tinea Capitis) คืออะไร
เชื้อราบนหนังศีรษะ หรือ โรคเชื้อกลากที่ศีรษะ หรือชื่อทางการแพทย์ Tinea capitis คือการติดเชื้อราไปที่บริเวณที่หนังศีรษะ หรือเส้นผม ที่มักทำให้เกิด ผื่นเป็นวงขุยเล็ก ๆ สีเทา หรือสีแดง อาจจะมีผมร่วง หรือ ผมหัก บริเวณที่ติดเชื้อ หรือบางรายอาจจะมีวงเล็ก ๆ วงเดียว หรือมีหลาย ๆ จุด หรือพบว่ามีผื่นวงเชื้อราเป็นขุยขอบแดง ๆ ที่บริเวณอื่น ๆ ของร่างกายร่วงด้วย เช่น ใบหน้า มือ ขาหนีบ เท้า ถ้าปล่อยไว้นานอาจจะมีภาวะแทรกซ้อนเช่น ติดเชื้อแบคทีเรีย ทำให้มีหนองเกิดขึ้นที่ผื่น และเกิดผมร่วงถาวรตามมาได้
โดยมากเชื้อราที่ศีรษะมักเกิดในเด็กช่วงอายุ 3-7 ปี เกิดได้ทั้งเพศชายและหญิง แต่ก็มีรายงานพบในผู้ใหญ่หรือผู้สูงอายุที่มีภูมิคุ้มกันต่ำได้เช่นกัน
เชื้อราที่ติดสามารถติดมาจากการสัมผัสโดยตรงผ่านทางดิน คน หรือสัตว์เลี้ยง โดยเชื้อราที่ศีรษะมักจะมาจากเชื้อราสองสายพันธุ์ซึ่งทำให้มีอาการต่างกันเล็กน้อย แต่การแยกสายพันธุ์จะช่วยในเรื่องการพิจารณาการรักษาเนื่องจากสองสายพันธุ์ตอบสนองต่อยาต่างกัน
1.Trichophyton
มักจะเป็นสายพันธุ์ที่ติดมาจากดิน โดยสายพันธุ์นี้จะเข้าไปที่ทำลายแกนเส้นผม ทำให้เกิดผมหัก และชนิดนี้มักจะไม่สะท้อนแสง wood lamp ที่เราเอาไว้ส่องเพื่อดูการเรืองแสงของเชื้อรา
2.Microsporum
มักจะเป็นสายพันธุ์ที่มาจากสัตว์เลี้ยง เช่น สุนัข แมว เชื้อราสายพันธุ์นี้จะเกาะเพียงด้านนอกของเส้นผม จะเห็นเป็นสะเก็ดสีเทาๆ และมักจะสะท้อนแสงจาก Wood lamp
เชื้อราบนหนังศีรษะ เกิดจากอะไร
การติดเชื้อราบนศีรษะเกิดจากการติดต่อโดยการสัมผัส หรือละอองสายลอยมา ติดที่ผิวหนัง หรือเส้นผม โดยการติดต่อ สามารถผ่านทาง
- ผ่านทางดิน ไม่สัมผัสโดยตรงเช่นไม่ใส่รองเท้าไปเดินบนดิน ทำให้ติดมาทางผิวหนัง
- ผ่านทางคน ติดจากการสัมผัสคนอื่น ซึ่งเป็นทางที่เกิดการติดต่อมากที่สุดคือติดจากคนในครอบครัว ติดจากเพื่อนในโรงเรียนในเด็กเล็ก ติดในสถานที่ดูแลคนชรา โดยอาจจะติดจากคนที่ยังไม่มีอาการแต่มีเชื้อก็ได้ ทั้งการสัมผัสกันโดยตรง หรือสิ่งของเสื้อผ้า หมอ หวี ที่ใช้ร่วมกัน
- ผ่านทางสัตว์ เช่น สุนัข หรือแมวในบ้านที่เลี้ยงไว้ หรือบังเอิญไปสัมผัสกับสัตว์นอกบ้านมา
เชื้อราบนหนังศีรษะ มีอาการอย่างไร
อาการของการติดเชื้อราที่หนังศีรษะ มีอาการคันเป็นส่วนใหญ่ มีขุยสีเท่าเป็นวงๆ อาจจะมีวงเดียวหรือหลายวงก็ได้ อาจจะพบผมหัก หรือจุดดำเล็ก ๆ หนังศีรษะลอก บางรายอาจจะมีขุยขนาดใหญ่ขึ้น หรือมีสะเก็ดสีเหลือง และผื่นสีแดงร่วมด้วย บางรายอาจจะมีหนอง และผมร่วงเป็นวง ๆ ตามมา
พฤติกรรมและปัจจัยที่เสี่ยงต่อโรคเชื้อราบนหนังศีรษะ
ปัจจัยที่ทำให้ติดเชื้อราที่ศีรษะมีหลายอย่าง เช่น
- สุขลักษณะที่ไม่ดี เช่น สภาพแวดล้อมสกปรกหรืออับชื้น
- สถานที่แออัด หรือชุมชนแออัด
- มีคนใกล้ชิดติดเชื้อรา
- มีใช้ของใส่ส่วนตัวร่วมกับคนที่ติดเชื้อรา เช่น หวี หมอน หมวก
- เล่นกีฬาที่อาจจะมีการสัมผัสกันกับคนที่ติดเชื้อรา
- สถานที่ร้อนชื้น อับชื้น
- คนที่ขาดภูมิคุ้มกัน หรือมีภูมิคุ้มกันต่ำ
- มีสัตว์เลี้ยงที่มีเชื้อรา
เชื้อราบนหนังศีรษะ รักษาอย่างไร
เชื้อราที่ศีรษะควรได้รับการรักษาด้วยยารับประทานต้านเชื้อรา และยาทาฆ่าเชื้อรา และยาสระผมฆ่าเชื้อรา และควรได้รับการรักษาโดยแพทย์ เพราะถ้าปล่อยไว้นาน อาจจะเกิดการติดเชื้อเพิ่มบริเวณอื่น หนังศีรษะอักเสบ หรือติดคนอื่นในครอบครัวได้ และถ้าปล่อยไว้นานจะทำให้ เกิดผมร่วง หรือกลายเป็นผมร่วงแบบถาวรได้
เมื่อสงสัยว่าเป็นเชื้อราที่หนังศีรษะหรือไหม แนะนำในให้ตรวจกับแพทย์ผิวหนัง และได้รับการรักษาที่ตรงจุด และระยะเวลาที่รักษามีส่วนสำคัญ ควรทานยา ทายาตามแพทย์สั่ง ผู้ป่วยหลายรายมักกลับมาเป็นซ้ำเพราะรักษาไม่นานเพียงพอ หรือไม่ทำตามแพทย์แนะนำจนครบ ทำให้กลับมาติดซ้ำ
อีกเรื่องที่ต้องคำนึง คือยารับประทานเชื้อรามีผลต่อตับ และส่งผลต่อยาหลายตัว ดังนั้น ในเรื่องการรักษา อยากแนะนำให้พบแพทย์เพื่อประเมินว่าคุณควรทานยาตัวไหน ทานอะไรได้ ไม่ได้ และคุณควรแจ้งชื่อยาทุกตัวที่รับประทานอยู่ในปัจจุบัน เพื่อให้ทราบว่ายาแต่ละตัวจะไม่ส่งผลต่อกัน
หากว่าผู้ป่วยรายใดได้รับผลข้างเคียงของการติดเชื้อจนผมร่วงถาวร เมื่อรักษาการติดเชื้อหายแล้ว แต่ผมยังไม่ขึ้น สามารถเข้ามาปรึกษาที่คลินิกได้ ว่าสามารถรักษาผมร่วงได้ด้วยวิธีใดต่อ เช่น ทายา ฉีดPRP หรือปลูกผมลงบนตำแหน่งที่ร่วง ทั้งนี้ขึ้นกับความรุนแรงของผมร่วง โดยคุณหมอแก้วจะประเมินการรักษาให้เฉพาะราย
ป้องกันหัวเป็นเชื้อรา ต้องทำอย่างไร
นอกจากการหลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้เกิดเชื้อราขึ้นดังกล่าวข้างต้นแล้วเราอาจจะมีแนวทางการป้องกันการติดเชื้อราที่ศีรษะดังนี้
- ทำความสะอาดหนังศีรษะสม่ำเสมอ รวมไปถึงการดูแลสุขอนามัยโดยรวมของร่างกายและที่อยู่ของเราด้วย
- ล้างมือช่วยลดโอกาสการติดต่อได้
- หลีกเลี่ยงการใช้ของใช้ส่วนตัวร่วมกับผู้อื่น เช่น ผ้าเช็ดตัว หมอน หวี ควรนำของตัวเองเป็นชุดเล็กๆพกไปเอง
- หลีกเลี่ยงไปสถานที่เสี่ยง เช่น ที่ชุมชนแออัด ที่อับชื้น
- หากมีสัตว์เลี้ยง ควรดูแลเรื่องความสะอาดให้สม่ำเสมอ หากมีเชื้อราให้รีบรักษา
- หากมีคนใกล้ชิดมีเชื้อราที่ศีรษะ หรือ ผิวหนังบริเวณอื่น ให้รีบรักษา และแยกของใช้ส่วนตัว ป้องกันการติดต่อกัน
- รักษาสุขภาพร่างกายให้แข็งแรง อยู่เสมอ เพื่อสร้างภูมิคุ้มกัน ถ้าเรามีสุขภาพที่ดี สุขภาพผิวและหนังศีรษะที่ดี เมื่อสัมผัสเชื้อมา ร่างกายของเราจะพยายามเอาภูมิไปทำลายเชื้อโรค อาจจะไม่เกิดการติดเชื้อต่อมาได้
สรุปปัญหาเชื้อราบนหนังศีรษะ
สรุป เชื้อราที่หนังศีรษะเป็นการติดเชื้อราที่อาจจะติดจาก ดิน คน หรือสัตว์เลี้ยง โดยเมื่อติดเชื้อราจะทำให้หนังศีรษะมีขุย ผื่น แดง เป็นวงๆ หรือมีผมหัก หรือผมร่วงตามมา การวินิจฉัยโดยการตรวจพบเชื้อที่ผม หรือหนังศีรษะ และการรักษาควรพบแพทย์เนื่องจากควรได้ยารับประทานต้านเชื้อรา และควรมีระยะเวลาการรักษาที่เหมาะสมเพื่อให้ฆ่าเชื้อราได้อย่างเต็มที่ เพราะโอกาสการเกิดซ้ำมีสูงมาก และถ้าไม่รักษา หรือปล่อยไว้ อาจจะทำให้เกิดผมร่วงถาวรได้
หากท่านใดมีปัญหารังแค ผื่น หรือผมร่วงผมหัก สงสัยว่าเป็นเชื้อราที่ศีรษะ สามารถเข้ามาตรวจปรึกษาที่ Dr.Tarinee Hair Clinic ได้เลยนะคะ
Website : Dr.Tarinee Hair Clinic
Line : @drtarinee
Facebook : Dr.Tarinee Hair Clinic ปลูกผม รักษา ผมร่วง ผมบาง
Ref
Ahmad M. Al Aboud; Jonathan S. Crane.(August 8, 2022).Tinea capitis, Continuing Education Activity
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536909/?report=classic
Tinea Capitis – StatPearls – NCBI Bookshelf (nih.gov)
Amanda Oakley(September 2020).Tinea Capitis.
https:// dermnetnz.org/topics/tinea-capitis
Tinea capitis | DermNet (dermnetnz.org)
